BRENG ons
bestaan
in balans
Op naar een waardig bijstandssysteem -
dit is de Bestaansbalans
Dankzij de steun van meer dan duizend donateurs ontvangen Utrechters die parttime werken vanuit de bijstand en wisselende inkomsten hebben, een inkomensbuffer. Hiermee worden verrekeningen die ze hebben door hun werk opgevangen.
Wie vanuit de bijstand parttime aan het werk gaat, raakt verstrikt in een web van regels entegenstrijdigheden. Hoewel werken wordt toegejuicht, mag iemand met een uitkering volgens de Participatiewet nooit meer verdienen dan de uitkering zelf. Als dat een maand wel gebeurt, wordt de volgende maand alweer geld ingehouden. Dit zorgt voor aanhoudende financiële stress en onzekerheid.
Met de Bestaansbalans bieden we tijdelijke (financiële) ruimte én zetten we een stap richting een rechtvaardiger systeem. We laten zien dat het anders kan: meer focus op waardigheid, minder straf. Tegelijk streven we naar blijvende landelijke verandering, door data, ervaringen en verhalen uit het project te delen met beleidsmakers en politiek. Zo bouwen we aan een bijstand die uitgaat van vertrouwen en bestaanszekerheid.
Deelnemers aan de Bestaansbalans krijgen gedurende een jaar een buffer van €1000 in totaal. Als zij door werk tijdelijk ‘te veel’ verdienen, wordt dit niet ingehouden op hun uitkering, maar afgetrokken van deze €1000. Hierdoor houden ze meer over van hun inkomsten uit werk en ervaren ze minder onzekerheid. Als er aan het einde van het jaar nog een deel van de buffer ongebruikt is, wordt dit uitgekeerd aan de deelnemer. De buffer heeft geen invloed op hun uitkering of toeslagen.
Gedurende het jaar komt er ook een reisgezelschap samen om ervaringen te delen, te leren en samen te werken aan alternatieven voor een waardige bijstand. Het reisgezelschap bestaat uit Utrechters met diverse achtergronden, wel en niet in de bijstand, van alle leeftijden, uit alle windstreken, met uiteenlopende interesses en levenslopen. Zo combineren we individuele ondersteuning en gemeenschapskracht met structurele verandering.
MIJLPALEN
De Bestaansbalans is een langer lopend project met verschillende fases. Op dit moment hebben we de campagnefase afgerond en zijn we bezig met de uitvoer van het bufferbudget. Hier zie je alle mijlpalen die we al hebben behaald.
Najaar 2024 - Start samenwerking
Collectief Kapitaal en de gemeente Utrecht slaan de handen ineen voor meer bestaanszekerheid, er komt een idee uit: de Bestaansbalans.
Veelgestelde Vragen
Hier vind je antwoorden op de meest gestelde vragen over de Bestaansbalans.
WaT is de Bestaansbalans?
De Bestaansbalans is een samenwerking tussen Collectief Kapitaal en de gemeente Utrecht. Het project biedt een financiële buffer voor mensen met een bijstandsuitkering die parttime werken en wisselende inkomsten hebben. Als zij tijdelijk ‘te veel’ verdienen, wordt dit niet ingehouden op hun uitkering maar van deze buffer afgetrokken. Dat geeft enige rust en zekerheid, zodat ze makkelijker duurzaam aan het werk kunnen blijven.
Maar de Bestaansbalans is meer dan een tijdelijke oplossing. Het is ook een statement: de bijstand zoals die nu is ingericht, is kapot. Het systeem dat bedoeld is om mensen te ondersteunen, zorgt vaak juist voor stress, wantrouwen en onzekerheid. Daarom willen we niet alleen noodverbanden leggen, maar ook bijdragen aan structurele verandering.
We zien de Bestaansbalans als het begin van een beweging — een beweging die de structuren van ongelijkheid wil doorbreken en vorm geeft aan een nieuw perspectief: een samenleving met een menselijker bijstandsmodel. Met de kennis, verhalen en data uit de Bestaansbalans willen we bestuurders, politici en beleidsmakers inspireren en overtuigen dat het ook anders kan. We moeten weg van straffen en willen meer vertrouwen.
Waarom de bestaansbalans?
Als je bijstand ontvangt en daarnaast flexibel werkt, heb je meestal een wisselend inkomen. Dat maakt het lastig om de uitkering daar op tijd op af te stemmen. De uitkering wordt namelijk al uitbetaald voordat duidelijk is hoeveel je die maand precies gaat verdienen. Daardoor komt het geregeld voor dat een maand te veel uitkering ontvangt en de maand erna juist te weinig, omdat het ‘te veel’ verdiende bedrag dan wordt ingehouden. Zonder financiële buffer zorgt dat voor veel stress en onzekerheid. De Bestaansbalans vangt deze schommelingen tijdelijk op door deelnemers een bufferbudget van €1000 te bieden, zodat zij iedere maand alle rekeningen en boodschappen kunnen blijven betalen.
Op dit moment staat er ook een ‘bufferbudget’ opgenomen in de herziening van de Participatiewet, de zogenaamde Participatiewet in Balans. Wij zien dat er – ondanks het belang om mensen in de bijstand ook in een waardig bestaan te voorzien – veel te weinig urgentie wordt gegeven aan het behandelen van deze wet door de Kamer.
Deze wet moet eerst nog door beide kamers goedgekeurd worden en pas daarna kunnen gemeenten starten met implementeren. Met de Bestaansbalans willen we de druk vergroten en alvast een praktijk rondom dit idee mogelijk maken. Hoe meer kennis wij nu al opdoen, hoe groter onze rol straks kan worden in het vereenvoudigen van de implementatie, mocht de Participatiewet in Balans aangenomen worden.
Hoe draagt de bestaansbalans bij aan duurzame verandering?
De Bestaansbalans geeft een jaar lang financiële rust en laat daarmee in de praktijk zien dat er concrete mogelijkheden zijn om het systeem te verbeteren. Het is tegelijk ook een oproep aan het kabinet om het bufferbudget op te nemen in de vernieuwde Participatiewet in balans.
De Bestaansbalans heeft zo een aanjagende functie én tegelijkertijd biedt het ervaringskennis die de noodzaak en het nut van een bufferbudget aantoont. Op basis van de praktijkervaring en ervaringskennis die opgedaan wordt tijdens deze pilot kan een wettelijke verankering grondiger en fundamenteler aangepakt worden.
In afwachting van de aanpassingen in de Participatiewet zijn er mogelijk andere gemeenten die alvast aan de slag willen met (een vorm van) de Bestaansbalans. De kennis en ervaring uit deze pilot kunnen ook benut worden om dat vorm te geven.
Wie mag meedoen aan de Bestaansbalans?
De Bestaansbalans is voor alle Utrechters die bijstand ontvangen en daarnaast parttime werken met wisselende inkomsten. Met de crowdfunding is €350.000 opgehaald, waarmee alle Utrechters die onder deze groep vallen*, mogen meedoen. Deze mensen ontvangen hierover een brief van de Gemeente Utrecht. Via deze brief kunnen zij zich aanmelden om de buffer te kunnen ontvangen.
*Het gaat hierbij om mensen die onder deze groep vallen op het moment van de peildatum
Wat is het reisgezelschap?
Het reisgezelschap is de basis van de Bestaansbalans. Dit gezelschap bestaat uit een groep van ongeveer 100 mensen. Gedurende het jaar dat de Bestaansbalans uitgevoerd wordt, komt deze groep vier keer samen. Op die momenten worden ervaringen uitgewisseld, lessen met elkaar gedeeld en wordt er nagedacht over meer duurzame, concrete alternatieven van samenleven. Een gedeelde toekomst kan alleen maar ontstaan vanuit een gemeenschappelijke dialoog tussen verschillende mensen; dat is het fundament voor gedragen en duurzame verandering. Het reisgezelschap is daarvoor dé plek.
Alle lessen en ideeën die in het gezelschap worden opgedaan, mogen natuurlijk niet verloren gaan. Daarom maken we van het reisgezelschap ook een reisverslag. Op deze manier kunnen andere mensen hier ook van leren. Lees als voorbeeld hieronder het reisverslag van het reisgezelschap van 2024 in Rotterdam. De reisgezelschappen zijn de bijzondere, emotionele en leerzame kern van Collectief Kapitaal.
Ben jij geselecteerd voor de Bestaansbalans en wil je meer weten over het reisgezelschap?
Hoe werkt de bestaansbalans?
De Bestaansbalans is een financiële buffer voor Utrechters die bijstand ontvangen, parttime werken en wisselende inkomsten ontvangen*. Zij krijgen gedurende een jaar een buffer van €1000. Als zij door werk tijdelijk ‘te veel’ verdienen, wordt dit niet ingehouden op hun uitkering, maar afgetrokken van de €1000. Hierdoor houden ze meer over van hun inkomsten uit werk en ervaren ze minder onzekerheid.
Hoe werkt dat in de praktijk? Als iemand die werkt in de bijstand in januari €100 ‘te veel’ inkomsten heeft, zou dit normaal gesproken in februari ingehouden worden op hun uitkering. Dankzij de Bestaansbalans wordt dit niet ingehouden, maar in plaats daarvan afgetrokken van hun buffer. Daarvan blijft dan nog €900 over voor verrekeningen in de rest van het jaar.
Als er aan het einde van het jaar nog een deel van de buffer ongebruikt is, wordt dit uitgekeerd aan de deelnemer. De buffer heeft geen invloed op hun uitkering of toeslagen.
Het budget voor de Bestaansbalans is ingezameld via crowdfunding, waaraan particulieren, bedrijven, fondsen en publieke organisaties hebben bijgedragen. De gemeente Utrecht beheert het budget en is verantwoordelijk voor de uitvoering.
*Het gaat hierbij om mensen die onder deze groep vallen op het moment van de peildatum
Waarom is het bedrag €350.000?
Ons eerste streefbedrag was €100.000, om daarmee 100 mensen te helpen. Dat bedrag hadden we al in korte tijd gehaald. Daarom hebben we toen onderzocht hoeveel Utrechters in de bijstand een wisselend inkomen hebben. Dat aantal bleek 350, dus toen hebben we besloten om het streefbedrag te verhogen naar €350.000 en dat is gelukt!
Is de inkomensbuffer van €1000 voor een jaar wel voldoende?
De buffer van €1.000 biedt werkende mensen in de bijstand enige extra rust en ruimte, en zorgt ervoor dat ze zich tijdelijk minder druk hoeven te maken over het ontvangen van inkomsten in de bijstand. Het is niet voldoende om grote financiële problemen op te lossen en het is ook niet dé oplossing voor het kapotte bijstandssysteem, maar het biedt enige verlichting.
Levert de bestaansbalans nog meer administratieve last op voor deelnemers?
Nee, want de verrekeningen en compensatie worden volledig uitgevoerd door de Gemeente Utrecht.
staat je vraag er niet tussen?
in de media
Initiatiefnemers
De Bestaansbalans is de uitkomst van een bijzondere samenwerking tussen de Gemeente Utrecht en Collectief Kapitaal.
Gemeente utrecht
De gemeente Utrecht durft een landelijk systeem te bekritiseren en er een pleister op te plakken. Ook zij erkennen: de bijstand is kapot. Maar, vanwege landelijke wetgeving kan de gemeente zich daar zelf niet financieel voor inzetten. Daarom gaan we samen aan de slag om te laten zien hoe het anders kan.
collectief kapitaal
Collectief Kapitaal is een voorstel voor een ander soort samenleving, waarin geen mens hoeft te vechten voor zijn bestaan. Als collectief onderzoeken we wat daarvoor nodig is, en werken we aan een nieuw, concreet alternatief.
